Skąd biorą się przydrożne kapliczki

Kapliczka na końcu wsi w Karolinie

Kapliczki i krzyże przydrożne to nie tylko pomniki postawione ku czci Boga lub świętych. Są one przykładami rzemiosła i sztuki ludowej a przede wszystkim pełnią funkcje zwyczajowe i obrzędowe. Stawiano je z różnych powodów i w różnych czasach. Kapliczki stawiano w miejscach ważnych dla ludzi. Żadna nie powstała przypadkowo. Każda z nich niesie ze sobą własną historię: ich twórcy chcieli bowiem w tej formie wypowiedzieć swoje uczucia - jedne były wyrazem indywidualnego, inne zbiorowego aktu wdzięczności za wysłuchanie próśb, za wyleczenia z choroby, za uchronienie od zarazy, głodu czy innej klęski, za powrót z wojny, za wybawienie z niebezpieczeństwa. Niektóre kapliczki wznoszone były w intencji, by Bóg czuwał nad całą wsią, chronił od nieszczęść, błogosławił ziemi i plonom. Krzyże stawiano też dla upamiętnienia nagłej śmierci. Kiedy człowiek zginął tragiczną śmiercią w wypadku, w wyniku zabójstwa, od uderzenia pioruna, wierzono, że jego dusza nie zazna spokoju dopóki nie zostanie postawiony przydrożny krzyż lub kapliczka. Stawiano je w miejscach objawienia się Matki Boskiej lub świętego, koło studzien lub źródeł, których wodę uznano za cudowną, a wreszcie na mogiłach ludzi pochowanych w polu lub w lesie.  Krzyże wznoszono nie dla swojej chwały ale z myślą o potomnych, o przyszłych pokoleniach, by te kontynuowały dzieło praojców. Stanowiły one znak rozpoznawczy i wyraz pobożności mieszkańców danej okolicy. Niekiedy obsadzane one były drzewami, grodzone i dekorowane kwiatami, tworzyły miejsca, które do dziś skupiają naszą uwagę. Wtapiały się potem w krajobraz i na zawsze stawały się jego nierozerwalną częścią. Stawiane zazwyczaj na początku i końcu wsi - by wędrowiec i podróżny opuszczający gościnną miejscowość  mógł oddać się w opiekę Bogu - znaczą dziś często ich dawne granice. Kiedy mijano krzyż stojący na początku lub końcu wsi czy miasta, zatrzymywano się, zdejmowano czapką i odmawiano modlitwy. Formą oddawania czci krzyżowi było zdobienie go kwiatami i palenie przy nim świec. Do zwyczaju należy sadzenie drzew przy krzyżach, kapliczkach oraz figurach. Zwyczajem związanym z krzyżem było też zatrzymywanie się przy nim konduktu pogrzebowego, proszono wówczas Zbawiciela o miłosierdzie dla zmarłego. Przy krzyżu żegnano też poborowych idących do wojska i składano przysięgi w różnych okolicznościach. Z krzyżami wiążą się też różne legendy.

Kapliczka Św. Jana Nepomucena w Policznie